نشوز - مؤسسه حقوقی عدل جویان جاوید آپادانا
نشوز نشوز در لغت به معنای ارتفاع و بلند شدن است.و در اصطلاح حقوقی به نافرمانی زوجین و عدم ایفای وظایف زناشویی از جانب آن‌ها گفته می‌شود. در واقع اگر هر یک از زوجین به هر علت وظایف زناشویی خود را ایفا نکند نشوز کرده است. عدم تمکین یا به عبارتی عدم ایفای هر یک از وظایف و تکالیف زناشویی، خواه از نوع تکالیف مشترک باشد و خواه از نوع تکالیف اختصاصی، از سوی هر یک از زوجین می‌تواند اتفاق بیفتد، اما در قلمروی حقوقی، اصطلاح نشوز معمولاً به عدم انجام وظایف زناشویی از جانب زن گفته می‌شود و به همین علت زنی را که به وظایف زناشویی خود در برابر همسرش عمل نکند،ناشزه نامیده می‌شود. پس از آشنایی با مفهوم نشوز حال باید به این پرسش پاسخ بدهیم که اگر هریک از زوجین نشوز کند،(وظایف زناشویی خود را ایفا نکند)، طرف مقابل چه اقدام قانونی می‌تواند انجام بدهد؟ در این حالت باید میان نشوز زن و مرد تفکیک قائل شویم. اثر نشوز مرد اگر مرد به وظایف زناشویی خود در برابر همسرش عمل نکند، زن می‌تواند به دادگاه مراجعه و او را ملزم به انجام وظایف خود کند. از طرف دیگر در صورتی که عدم ایفای این وظایف از سوی مرد به نحوی باشد که زندگی را بر زن سخت و مشقت بار کند، او می‌تواند با استناد به آن از دادگاه درخواست طلاق نماید، همان طورکه قبلاً ذکر شد،یکی از تکالیف مرد در برابر همسر خود این است که نفقه‌ی وی را بپردازد. بر این اساس و به موجب قانون مجازات اسلامی اگر مرد توانایی مالی داشته باشد و همسرش نیز به تمامی وظایف زناشویی خود عمل کند اما با این حال، نفقه‌ی وی را پرداخت نکند زن می‌تواند از مرد به علت «ترک انفاق» شکایت نماید. اثر نشوز زن اگر زن از ایفای وظایف زناشویی در برابر همسرش خودداری کند، در مرحله‌ی نخست مرد می‌تواند با مراجعه به دادگاه او را ملزم به انجام وظایف قانونی خود نماید. از طرف دیگر در صورتی که این اقدام زن (عدم انجام وظایف زناشویی)، بدون عذر موجه و قانع‌کننده باشد،حق وی نسبت به نفقه ساقط خواهد شد و نمیتواند نفقه‌ی خود را مطالبه نماید، اما اگر عدم ایفای وظایف زناشویی به‌خاطر عذر موجه باشد،حق وی در مورد نفقه ساقط نخواهد شد. به عنوان مثال یکی از وظایف زن این است که در منزلی که همسرش اختیار نموده است، سکونت کند. حال اگر وی محل سکونت مشترک خود با مرد را ترک کند، در صورتی که عذر موجه و قابل دفاعی نداشته باشد، مرد می‌تواند با مراجعه به دادگاه وی را به بازگشت به منزل ملزم نماید و همچنین زن نیز نسبت به نفقه‌ی مدتی که منزل را ترک نموده است، هیچ حقی نخواهد داشت. اما برای مثال اگر مرد دچار بیماری روانی باشد و برخوردهای خشونت آمیز نسبت به همسرش از خود بروز بدهد، به نحوی که زن از ترس جان خویش مجبور شود منزل را ترک کند، حق وی نسبت به نفقه ساقط نخواهد شد. همچنین در صورتی که مرد همسر خود را به اجبار از منزل مشترک بیرون نماید و اجازه ی مراجعت ندهد،نمیتواند از تعهد به پرداخت نفقه شانه خالی کند. (نمی تواند از قاعده نشوز استفاده نماید.) به طور کلی نتیجه می گیریم که خود واژه “نشوز” به معنای “ارتفاع و بلند شدن” است، اما در معنای آن می توان گفت: یک اصطلاح حقوقی و فقهی است که وقتی در مورد زنان به کار می رود یعنی زن مرتکب چنین اعمالی شده باشد: 1- تمرد از دستورهای واجب شوهر 2- تمکین نکردن 3- ترک نظافت و آرایش دلخواه شوهر 4- خارج شدن از منزل بدون اجازه همسر و وقتی در مورد مردان به کار می رود یعنی تعدی بر همسر و نپرداختن حقوق واجب، از قبیل: نفقه ، همخوابی واجب و مانند آن دادگاه صالح برای رسیدگی به تمام امور مربوط به خانواده از جمله تمکین و نشوز دادگاه خانواده می باشد. در رسیدگی به پرونده های خانواده هم دادگاه خانواده محل اقامت زن (زوجه) و هم محل اقامت خوانده، هر دو صالح به رسیدگی می باشند.
