مهرالمثل - مؤسسه حقوقی عدل جویان جاوید آپادانا
مهرالمثل مهریه انواع مختلفی دارد که یکی از آنها مهرالمثل است. از نظر حقوقی مهرالمثل، به مهری گفته می شود که به موجب قرارداد تعیین نشده بلکه مقدار آن بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن، زیبایی، تحصیلات، و همچنین موقعیت خانوادگی و اجتماعی وی تعیین می شود. به موجب ماده “1091” قانون مدنی:برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود. در مواردی که زن مستحق مَهرالمثل خواهد بود: به موجب ماده 1087 قانون مدنی اگر در نکاح دائم مَهر ذکر نشده یا عدم مَهر شرط شده باشد،نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد، مَهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مَهر معین،بین آنها نزدیکی واقع شود، زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود. به موجب ماده 1099 قانون مدنی که می گوید: در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی، زن مستحق مهرالمثل است، یعنی اگر نکاح باطل باشد ولی زن از این امر بی اطلاع بوده و آن را درست می پنداشته چنانچه در این مورد بین آنان نزدیکی واقع شود، زن استحقاق گرفتن مهرالمثل را دارد. مورد بعدی که زن را مستحق گرفتن مهرالمثل می کند، مستند به ماده 1093 قانون مدنی است که می گوید: ” هرگاه مَهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر بعد از نزدیکی با زن، وی را طلاق دهد، در این صورت زن مستحق مهرالمثل خواهد بود.” طبق ماده 1100 قانون مدنی در صورتی که مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد، در صورت اول و دوم زن مستحق مَهرالمثل خواهد بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید. مبنای تعیین مَهرالمثل: مبنای تعیین مَهرالمثل وضعیت خانوادگی و سایر صفات و خصوصیات زن می باشد. البته این خصوصیات و صفات را با خویشاوندان وی و همچنین سایر افرادی که در وضعیت وی هستند، مورد سنجش قرار می گیرند. لذا همانگونه که از نام مَهرالمثل مشخص است، در نحوه تعیین مَهرالمثل، امثال زن مانند دوستان و آشنایان وی مورد بررسی و سنجش قرار خواهند گرفت تا مبلغی تحت عنوان مَهرالمثل تعیین گردد و واضح است که تعیین مهرالمثل به جای آنکه جنبه قراردادی داشته باشد، جنبه عرفی و اجتماعی خواهد داشت. معیار زمانی تعیین میزان مهرالمثل: در صورت استحقاق زن به مهرالمثل، میزان آن بایستی با توجه به قیمت و ارزش های زمان نزدیکی تعیین گردد زیرا در آن زمان است که مهرالمثل بر عهده شوهر واجب می گردد. امکان اعتراض زوجین به میزان مهرالمثل: در صورتی که زوجین نسبت به میزان مهرالمثل تعیین شده معترض باشند، موضوع به هیات کارشناسی سه نفره ارجاع داده می شود. چنانچه باز هم نظر کارشناس مورد اعتراض زوجین قرار گیرد، طبق روال موضوع به هیئت کارشناسان پنج نفره و در ادامه به هیئت کارشناسان هفت نفره ارجاع داده می شود. البته هزینه ی کارشناسی بایستی از سوی شخص معترض پرداخت گردد. به طور کلی نتیجه می گیریم که از جمله شرایط و موارد تعیین مهرالمثل برای زوجه آن است که مهریه زن حین عقد نکاح تعیین نشده باشد و زن و شوهر با هم رابطه زناشویی برقرار نموده باشند. در این شرایط، میزان مهریه زن عبارت است از مهرالمثلی که با توجه به شرایط و صفات فردی و وضعیت و جایگاه خانوادگی و اجتماعی زن در عقد نکاح به وی تعلق می گیرد. با این حال، گاهی پرداخت مهرالمثل زن از سوی مرد با اشکال مواجه می شود و لازم است که زن با اقدامات قانونی ، مهرالمثل خود را مطالبه کند. به این منظور، زن می تواند دادخواست مطالبه مهرالمثل را به دادگاه صلاحیت دار یعنی دادگاه خانواده تقدیم نماید و با صدور قرار کارشناسی از سوی قاضی، کارشناس دادگاه، میزان مهرالمثل زن را معین خواهد نمود.
