انواع وکیل - مؤسسه حقوقی عدل جویان جاوید آپادانا
تعریف وکالت و بیان انواع وکیل: تعریف وکالت در قانون مدنی این گونه بیان شده است: عقدی که براساس آن یکی از طرفین دعوا، فرد دیگری را برای رسیدگی و انجام اموری نایب خود می کند. شخص نیابت دهنده را موکل و شخصی که نایب می شود را وکیل می گویند. با تنظیم وکالت، وکیل و موکل نسبت به یکدیگر تکالیف و حقوقی پیدا می کنند و دارای مسئولیت ها و روابط حقوقی می گردند. وکالت از جمله عقود رایج در کشور ما است. وکیل براساس وکالتی که تنظیم می شود از جانب موکل خود به اموری مانند انعقاد طلاق و نکاح، ادارهٔ اموال موکل،پیگیری و رسیدگی به همه دعاوی کیفری و حقوقی موکل،قرارداد های تجاری مثل خرید و فروش و اجاره، تنظیم معاملات گوناگون، رسیدگی به اسناد تجاری مانند برات و چک و … می پردازد. به عبارتی تقریباً برای همهٔ امور حقوقی، امکان نیابت پذیری و رسیدگی از جانب وکیل می باشد، مگر در حالتی که پروندهٔ مورد نظر تنها به شخص موکل محدود باشد و فقط خودش باید به آن بپردازد، مثل تمکین، شهادت، لعان و اقرار که هیچ یک از این موارد قابلیت وکالت دادن ندارند و وکالت در آن ها باطل می باشد. براساس ماده ۳۵ قانون اساسی ایران داشتن وکیل در همهٔ دعاوی دادگاه ها برای طرفین لازم می باشد، از همین رو برای افرادی که از انتخاب وکیل عاجز هستند امکاناتی فراهم شده است که بتوانند به صورت رایگان از وکیل خُبره بهره مند شوند و دفاع از حقوق خود را به او بسپارند. انواع وکیل را به چند دسته می توان تقسیم کرد؟ 1-وکیل دادگستری: به وکیلی که تحصیلات خود را در مقاطع لیسانس و بالاتر در رشته های حقوق، مبانی و فقه گذرانده است و در آزمون کانون وکلای دادگستری در میان رقابت سرسخت و سنگین رقبا موفق به کسب رتبه بالایی شده است وکیل پایه یک دادگستری می گویند.انواع وکیل پایه یک دادگستری بعد از گذراندن دوره کارآموزی، پروانه وکالت کسب می کنند و می توانند به پرونده های حقوقی گوناگونی رسیدگی نمایند. 2- وکیل مدنی: امروزه در موارد بسیاری برای امور حقوقی و یا اداری فردی را به عنوان وکیل مدنی اختیار می کنند. برای این کار، وکیل و موکل باید به دفتر اسناد رسمی مراجعه نمایند و برای موضوع مورد نظر خود، وکالت نامه ای را تنظیم نمایند. از جمله این وکالت ها که توسط وکیل مدنی و موکل تنظیم می شود می توان به وکالت برای طلاق، خرید و فروش خانه، فسخ اجاره و رسیدگی به امور سازمان ها و ادارات دولتی اشاره کرد. 3- وکیل مع الواسطه: در بسیاری از موارد، فرد شرایط لازم برای انتخاب وکیل را ندارد، در نتیجه این کار را به فرد دیگری می سپارد تا از جانب او،وکیل اختیار کند. به چنین وکیلی که توسط فرد دیگری انتخاب می شودوکیل مع الواسطه می گویند. وکیل مع الواسطه معمولا برای رسیدگی به امور جزایی و یا محکومیت های مالی انتخاب می شود که موکل به دلیل حبس، توانایی انتخاب وکیل را ندارد. انواع وکیل دادگستری: 1- وکیل انتخابی وکیل انتخابی وکیلی است که شخص آن را با انتخاب خود برمی گزیند و با انعقاد قرارداد وکالت، از وکیل می خواهد وکالت او را برای دفاع از حقش در مراجع قضایی برعهده بگیرد. 2- وکیل تسخیری: درصورتی که دعوایی کیفری در جریان باشد و علی رغم اینکه حضور وکیل در دادرسی و محاکمات ضروری است، اما متهم از اخذ وکیل امتناع کند و یا به دلیل نداشتن بضاعت مالی برای این کار، وکیلی برای دفاع از متهم وارد پرونده نشود در این صورت به تشخیص دادگاه، از بین وکلای دادگستری، وکیل رایگان برای او گرفته می‌شود. عنوان وکیلی که به این ترتیب وارد پرونده می گردد،وکیل تسخیری است. 3- وکیل معاضدتی: طبق قانون مدنی، همه افراد در مراجع قضایی باید برای خود وکیل داشته باشند.اما زمانی که اشخاص برای دفاع از حقوق خود در دعاوی حقوقی نیاز به وکیل داشته باشند ولی به دلایلی امکان گرفتن وکیل نداشته باشند با تشخیص عسر و حرج موکل از سوی دادگاه و یا تشخیص کمیسیون معاضدت کانون وکلا، در این موارد وکیلی بصورت رایگان، دفاع از حقوق شخص معسر را برعهده می گیرد. عنوان وکیل یاد شده در این موارد، وکیل معاضدتی است. 4- وکیل سازمانی: یکی دیگر از انواع وکلای دادگستری،وکیل سازمانی است که براساس قانون حمایت قضایی از کارمندان نیروهای مسلح و دولتی، در صورتی که این کارمندان دولتی از جمله لشگری و کشوری در کارهای خدمتی با مشکلات حقوقی و قضایی مواجه شوند،سازمان محل خدمت او، موظف است متخصصان حقوقی خود را به عنوان وکیل برای دفاع از کارمندانی که با مشکل رو به رو شده اند اختیار کند.به چنین وکلایی که در مراجع قضایی از حقوق کارکنان دولتی دفاع می کنند، وکیل سازمانی گفته می شود. 5- وکیل اتفاقی: در برخی موارد افرادی در رشته حقوق تحصیل کرده اند ولی هنوز شغل آن ها وکالت نیستولی به صورت کاملاً اتفاقی در مسیر حل مشکلات و رسیدگی به پرونده ی خویشاوندان خود در مراجع قضایی قرار می گیرند. در واقع این افراد،بدون وارد شدن به مراحل کارآموزی و آزمون کانون وکلا در یک مورد خاص پروانه وکالت اخذ نموده اند و با سپری نمودن روند قانونی و پرداخت هزینه ها می تواند چنین وکالتی را بپذیرد و از این طریق، از حقوق خویشاوندانش دفاع کند، به چنین وکیلی، وکیل اتفاقی می گویند. 6- وکیل کارآموز: همان طور که بیان کردیم افراد تحصیل کرده در رشته های حقوق پس از قبولی در آزمون های ورودی دشوار کانون وکلای دادگستری می بایست مدتی را پیش وکیل با تجربه به عنوان کارآموز سپری نمایند. این افراد می توانند در همان مدت کارآموزی زیر نظر سرپرستان خود، وکالت پرونده های سبک را بر عهده بگیرند. به وکلایی که در دوران کارآموزی به وکالت می پردازند، وکیل کارآموز و یا کارآموز وکالت می گویند. 7- وکیل قوه قضاییه: اشخاصی که در اجرای ماده ۱۸۷ قانون برنامهٔ پنج سالهٔ سوم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی کشور از مرکزی به نام مرکز امور مشاوران حقوقی و کارشناسان قوه قضائیه پروانه وکالت دریافت می کنند را وکیل قوه قضائیه (و یا وکیل ماده ۱۸۷) می گویند. 8- وکیل حمایتی (وکیل ایثارگران): زمانی که بسیجیان و افراد ایثارگر در موضوعات حقوقی و قضائی با مشکلاتی رو به رو می شوند، وکلای قضائی که در اجرای قانون حمایت قضایی و یا قانون سپاه از دفتر حمایت قضایی پروانه دریافت نموده اند،به عنوان وکیل ایثارگران و بسیجیان در مراجع قضایی حاضر شده و خود را با نام وکیل حمایتی یا وکیل ایثارگران معرفی می کنند.
